فصل چهارم :
منابع دورۀ سنگ جدید
دوره سنگ جدید ، به عنوان دورۀ تحول بزرگ درزندگی جوامع قدیم معرفی شده است . یکتعداد باستان شناسان در تشریح و توضیح این دوره اصطلاح انقلاب دورۀ سنگ جدید را به کاربرده اند . یکی ازین باستان شناسان گوردن چایلد دانشمند انگلیسی است که ارزش زیادی به تحولات دورۀ سنگ جدید داده است.
گوردن چایلد ازهمه اولتر به تحولات اجتماعی و اقتصادی آن دوره توجه نموده است . به باور موصوف زرع نباتات و اهلی کردن حیوانات که در دورۀ سنگ جدید صورت گرفته است ، اثرات بس عظیمی بر زندگی اجتماعی و اقتصادی جوامع دورۀ سنگ جدید داشته است . موصوف متوطن شدن جوامع را نیازمندی پیشه وران زراعت میداند . و همچنین زرع نباتات ضرورت به زمین های هموار و کناردریا ها و جهیل ها داشتند ازهمین جهت انسان ها در دورۀ سنگ جدید محلات زیست خویش را در کناردریا ها و جهیل ها ایجاد نمودند.
کنت فلنری دانشمند امریکائی پیرامون زرع نباتات طرحی بنام (حرکت ازطیف وسیع به طیف محدود ویا برعکس آن) را ارائه داشته است به این معنی که گروهی از انسان ها از ساحه محدود به جهت ساحه وسیع درمهاجرت بودند و در مسیر مهاجرت آشنائی با نباتات مختلفه را پیدا میکردند. تجارب کسب شده را به اجراگذاشته و زرع نباتات را آغاز نموده ا ند، ویا برعکس آن ازساحات وسیع به صوب محدود به مهاجرت پرداختند و تجارب حاصله را با همدیگر در میان گذاشتند و زمینه برای زرع و اهلی نمودن نباتات مساعد گردانیده است.
اهلی کردن حیوانات نیز پروسه طویل وزاده تجارب پی در پی بوده است . در اواخردورۀ سنگ میانه انسان های شکاری به خصوصیات و مشخصات حیوانات پی بردند . آنها دانستند چه نوع حیوانی در چه شرایطی و درکجا دست گیری میتواند. به این ترتیب آشنائی با خصوصیات حیوانات زمینۀ اهلی کردن حیوانات را مساعد گردانید. اسلحه سازی سنگی به طریقه صیقل و استفاده وسیع ازسنگ چقماق و سنگ های یشمی و نفرید سهولت زیادی در تولید را به بارآورد . سنگ های یشمی و نفرید نسبتا محکم تر بوده و دربعضی موارد تبرها ، کارد ها و تیر های صیقل شده درامور تولیدی اثر بزرگی را برجا گذاشت . طریقه صیقل نمودن سنگ یکی از ممیزات مهم دورۀ سنگ جدید میباشد.
ظروف سفالی ممیزۀ دیگر ازدورۀ سنگ جدید بوده که منبع مهم برای شناسائی دورۀ سنگ جدید معرفی شده است . زمینه های ساختن ظروف سفالی دراواخر دورۀ سنگ میانه به میان آمده و بالآخره انسان دورۀ سنگ جدید ظروف سفالی را ساخت و معمول گردانید.
محلات زیست یکی از منابع مهم دورۀ سنگ جدید به حساب میرود زرع نباتات جوامع دوره سنگ جدید را محدود به استفاده ازمحلات زیست دوامدارنمودند . زرع ، مراقبت و حصول حاصل نیاز به متوطن شدن جوامع داشت ، ازین جهت انسان های دورۀ سنگ جدید محلات زیست را در زمین های هموار نزدیک دریا ها و جهیل ها ساختند ، که یکی از منابع مهم درشناسائی دورۀ سنگ جدید میباشد.
تحليل از بقايايی حيوانات
مسالۀ اهلی ساختن حیوانات ونباتات به مثابۀ منابع مهم باستانشناسی از ارزش شایانی برخورداراست .به همین علت است که مورد توجه دانشمندان باستانشناسی در جهان امروزی قرارگرفته است . درسی – چهل سال اخیرقرن بيستم پيرامون اين مسا له معلومات قابل اعتماد ی به دسترس علاقمندان رسیده است. تحقیقات پیرامون فرضیه های اهلی ساختن حیوانات و نباتات نه تنها برای باستانشناسان مهم است ، بلکه برای جامعه شناسان و اتنوگرافرها و عدۀ از دانشمندان ديګر نيز نیزموضوع عمده شمرده شده ودرین قسمت تحقیقات و فعالیت های زیادی را سازمان داده اند. درمورد اینکه اولین بار در کدام قسمت جهان انسان به اهلی ساختن حیوانات وزرع نباتات اقدام نمود معلومات دقیق دردست نیست . عدۀ از باستانشناسان به اين باور اند کي اهلی ساختن حيوانات و زرع نباتات توسط انسان در دوره سنگ جدید اغاز ګرديده است . ازتحقیقات باستانشناسی که درمناطق فلسطین صورت گرفته معلوم گرديده است که اثار اين جمعيت ها مربوط سالهای ١٠٥٠٠ الی ٨٠٠٠ سال قبل از ميلاد بوده ، و در کنار اثار ديګر مربوط اين جمعيتها بقایای حیوانات و نباتات نيز پیدا شده است . دانشمندان باستانشناسی این کلتور را بنام نطوفی natufi یاد نموده اند ( ) .
درطبقه اول کلتور نطوفی و سایل والاتی پیدا شده که غالبآ از سنگ و استخوان ساخته شده است .درین طبقه استخوانهای حیواناتیکه اهلی نشده بود با استخوانهای حیوانات دیگرازقبیل ماهی ،اهوی کوهی،گاو،اسپ،خوک و غیره نیزکشف گردیده است. و شمار زیاد آلات و وسایل سنگی این طبقه کلتوری میکرولیت ها بوده وبه شکل داس های پیوندی که برای درو علفزارها استعمال میشده، کشف گردیده است . باستانشناسان بعد از کشف آثارمذکور اعلام نمودند که وسایل و آثارمذکور در طبقه اولی نطوفی مربوط دوره میزولیتک یا سنگ میانه میباشد ، وعلاوه میکنند که مردمان دورۀ میزولیتک نطوفی برای اولین بار طلاش بخاطر اهلی ساختن حیوانات ونباتات شروع نموده اند.
درطبقات کلتوری وسطی این ساحۀ باستانی وسعت این روش یعنی تربیه حیوانات وکشف نبات به خوبی ملاحظه میگردد واولین حیوانی که مردمان نطوفی اهلی کرده و يا اهلی شده است ، به عقیده باستانشناسان سگ بوده که استخوانش در ساحات زيست آن جمعيت ها زیادکشف گردیده است . طبقات بالایی کلتوری این محل که به دورۀ نیولیتک (سنگ جدید) متعلق میشود علاوه براستخوان سگ اهلی شده ، استخوانهای حیوانات دیگر نیزکشف گردیده است. و باستانشناسان را عقیده برین است که دردورۀ سنگ جدید مردمان نطوفی علاوه برسگ حیوانات دیگری از قبیل گاو،گوسفند،خر واسپ و غیره را اهلی نموده بودند و همچنان آثاروبقایای نباتات اهلی شده نیزازطبقات فرهنگی مربوط دورۀ سنگ جدید به وفرت کشف گردیده است ( ).
درارتباط به اهلی ساختن حیوانات سوال عمده اینست که باستانشناسان چګونه بقايایی حیوانات را تشخیص مینماید که استخوان های بدست آمده ازحیوانات اهلی شده است ویا ازحیوانات وحشی؟ در اين مورد دانشمندان مختلف نظريات و فرضيه های ګونه ګون را مطرح نموده اند که در اين بحث از نظريات پروفیسور ارڅخوفسکی ،باستانشناسی پوهنتون مسکو ، ياد اوری مينمايم :
به باور ارڅخوفسکي ،اولین میمیزه بقایای حیوانات اهلی و وحشی اینست که هرگاه استخوان های حیوانات جوان در یک طبقه کلتوری کشف میگردد نمایند گی از اهلی بودن این حیوانات میکند.ودرصورت مشاهده استخوانهای سالخورده معلوم میگردد که این حیوانات هنوز اهلی نشده بودند .
به عقیده باستانشناس مذکورمیمزۀ دومی اینست که در زمره حیوانات اهلی تعداد حیوانات نر نسبت به ماده بیشتر میباشد ولی در زمره حیوانات که هنوزاهلی نشده تعداد هردو ( نر و ماده ) برابرمیباشد.
ارڅخوفسکی به اين باور است که بقايا و استخوانهای حیوانات اهلی ووحشی مشابهت ها و تفاوتهای زیاد بیولوژیکی دارد . به اين تر تيب که استخوانهای حیوانات اهلی فعلی با استخوانهای حیوانات اهلی دوره های قدیم مشابهت های زیادی دارد. درحالیکه استخوانهای حیوانات وحشی فعلی با استخوانهای حیوانات وحشی قدیم کاملا همانند است. از تعقیب و تطبیق این پروسه معلوم میگردد که کدام حیوانات در کدام دوره اهلی شده اند .

  

بېرته شاته