همت الله امين زى
انسان آزادهست شوى اودآزادژوندكولوحق لري. دآزادژوند كولومانادانه ده چې دنوروپرحقوقوتيري وشي، بلکې دنورودحقوقودرناوي اورعايت په كاردي،دځان په وړاندي اوهم دنوروپه وړاندي دمسوليت احساس وشي، پخپله آزادژوندوكړي. آزادي چې دانسان حق دى په دي کې دښځې اونارينه ترمنځ دحقوقودويش كومه كرښه هم نه ده ايستل شوي اودادواړه يوپربل حقوق لري. ښځه هم كولاي شي دنارينه په څيردژوندله ټولوحقوقونه برخمنه واوسي اويوهوساژوندولري.ددي خبرى يادول اړين دي چې ښځه دځانګړى كرامت اوعزت خاونده ده چې دهغي دغه كرامت هم داسلام دسپيڅلي دين د ارشاداتوله امله اوهم دافغانى فرهنګ له پلوه جوت اوڅرګنددى، يه دي لړکې ښځه يولړحقونه اوامتيازونه لري چې څيړل به ئي ددي لږى ليكنى له حوصلى بهروي .
دلته يوازي غواړوچې دښځوديولړستونزو اونا خوالوپه يادوني بسنه وكړو، له دبده مرغه په بيرته پاتي ټولنوکې دتاريخ په اوږدوکې ښځه له خپلو حقوقوڅخه محرومه پاتي شوي اوتل دستم،تيري اوجبردبيلابيلو ځورونو لاندي مجبوره اوبي وسه پاتي شوي ده، كله هم ددوكورنيوددښمني په ترڅ کې ديوې وسيلې په توګه قربانى شوى،كله دخون بهالپاره ديوي وسيلي په توګه كارول شوى اوكله،كله دبيلابيلومقاصدوپه غرض برمته شوي وي.
دتاوتريخوالى شدت اويادښځوله حقوقوڅخه سرغړونه هغوټولنو کې زيات ترسترګوکېږي،چېرته چې قانون حاكميت ونه لري . زمونږ ټولنه اوهيواديوهم له بيرته پاتي ټولنوڅخه شميرل کېږي چې قانون حاكميت نه لري اودتاوتريخوالي شدت په پراخه كچه ترسترګوکېږي اوكله كله ددغه تاوتريخوالي په وړاندي حكومت اوخلك داسې چوپه خوله پاتې كېږي لكه دغه تاوتريخوالي چې ګواكې قانوني بڼه لري اوله پيړيوراهسې ديومنل شوى دوداواصل په توګه راروان دى. دتاوتريخوالي په پايله کې هرډول پيښې زمونږپه هېوادكې رامنځ ته شوي دي اوهره بڼه ئي زمونږپه هيوادکې له ډيروپخواكلونونه دودده،اواوس هم شته .داډولونه ډيرزيات دي لكه تحقير، توهين ، وهل ټكول ، وژنه اوسوزول ، همدارنګه دښځودحقه آزادي سلبول ، له تعليم اوزده كړي څخه منع كول ، كارته دښځې نه پريښودل ، خپلوانوكره دښځې په تګ بنديز، په ټولنيزوكارونوکې دښځې نه پريښودل ، دښځې اودخاوندترمنځ بي اعتمادي ، ټولنيزدريځ اونوډولونه چې هرډول ئي زموږپه هيوادکې شته اوياپه بله ماناددي هيوادښځي ورسره لاس اوگريوان دي.
دتاوتريخوالي ترټولوسترعامل په ټولنه کې دښوونې اوروزنې نشتوالي دى. داشمېره په افغانستان کې له نارينوونه په ښځوکې زيات دي. نوپه يوه ټولنه کې چې په ټولنيزه كچه دښوونې اوروزنې سطحه ټيټه وي اوبيادښځولپاره دغه زمينه بيخي نه وي نوپه داسې ټولنه کې دښځوترمنځ ياپه بله ماناكورنۍ تاوتريخوالي ډيرزيات وي . ځكه چې نارينه اوښځه دواړه يودبل حقوق نه پيژني اوداسي انګيرل شوي وي چې نارينه كل اختياره دي ، ښځه هيڅ اختيارنه لري اودښځي ټول اختياردنارينه سره دى.همدلته ده چې ښځه نظراوغوښتنه نه شي څرګندولي دهركارلپاره بايدله خاوند، خواښي ، خسراونوروغړوڅخه اجازه واخلي. څنګه چې دبيان حق نه لري هماغسي له كورنه دوتلوحق هم نه لري. په همدي توګه جبري ودونه هم دتاوتريخوالي لوي عامل دى. ځكه هغه ښځه چې په جبري ډول واده شوي وي څرګنده خبره ده چې هغه ډيره دستم لاندي وي .ځكه په جبري ودونوکې دعمرمسله په نظرکې نه نيول کېږي اوهمدغه دعمردتوپيرعنصرستونزي رامنځ ته كوي. همدارنګه كه ددواړوخواوورضايت نه وي نوپرته له تاوتريخوالي نه دڅه شى هيله کېداى شي؟
