پوهنوال رسول باوری
يک خاطره ويک تحفه فراموش ناشدنی از پوهاند جاويد
قبل از همه درود وسپاس بې پايان به همه دست اندر کاران بنیاد آیینه فرهنگ افغانستان که ياد بود سر سالارعلم وفرهنګ افغانستان پوهاند دکتور عبدالاحمد جاويد را بر ګذار مينمايند.
شخصيت مدبر ، علمي ، فرهنګي چون جاويد در کشور مان افغانستان يا نبوده واګر بوده هم به تعداد انګشت شمار ی بوده اند . حقا جاويد در انعده معدود نيزممتازبوده وبر چکاد تاريخ وفرهنګ افغانستان جاويدان خواهد بود .
يد طولای ان بصير بېهمتا در علوم اجتماعی ، تخليقی و تحقيقی چنان روشن و اشکار است که ملزم ګفتار نيست . من در اين مقال مختصر از حدود وثغور، بسط و وسعت اګاهی ان رادمرد علم وفرهنګ چيزی نه مينويسم ، فقط به حېث يکی از شاګردانش از يک خاطره و يک تحفه ای از ان استاد که در اخرين روزهايش در افغانستان برايم اعطا نموده بود ، با شما ، ارادتمندان ان استاد بې بديل حاضر خاطر نموده وبا استدعا مغفرت از درګاه ايزد متعال ( ج ) به روح ملکوتی و پاکش ، ياد ميکنم .
١ - خاطره : پوهنتون کابل در ماه عقرب سال ( ١٣٦٩ ش ) ګرد همائی علمي را تحت عنوان(( سيمنار بين ا لمللی علمی _ تحقيقی روابط افغان – هند در قرون وسطی )) برګزار نمود. امور تدارک و تدوير ان سيمنار را، نويسنده اين سطور بر عهده داشت . از دانشمندانی کشور های مختلف مانند ايران ، چين ، ( اتحاد شوروی انزمان تاجکستان ، ازبکستان و مسکو ) جاپان ، فرانسه وتعدادی از کشورهای ديګر ، برای اشتراک در اين سيمنار دعوت بعمل امده ، و در ان شرکت ورزيدند ، از جمله دانشمندان پوهنتونهای هند وستان به رياست پروفيسور دکتوراظهر دهلوی ، که يکی از اساتيد نام اور سرزمين هندوستان شمرده مېشود .در ان سيمنار سهم فعال داشتند .
در سيمنار دانشمندان و اساتيد افغاني از جمله مرحوم اکادميسن پوهاند رشاد ، شادروان اکادمېسن پوهاند دکتور جاويد ، کانديد اکادميسن پوهاند مير حسين شاه ، مرحوم کانديد اکادميسن سر محقيق صد يق روهی ، مرحوم کانديدي اکادميسن ابراهيم عطائې ، پوهاند ضمير ساپي ، پوهاند حميد ا لله امين ، پوهاند دکتور ځدراڼ ، پوهاند ولي محمد رحيمي ، پوهاند غلام جېلاني عارض و تعداد زيادې از نام اوران علم ودانش کشور ما نيز حضور بهم رسانېده بودند .
بعد از اجرای مراسم تشريفاتي و معمول در سيمنارها ، در اولين اجلاس علمي سيمنار ، شاد روان اکادميسن پوهاند دکتور جاويد سخنراني خويش را تحت عنوان (( نکته های در زنده ګې نامه امير ناصر خسرو دهلوی )) ايراد نمود . استاد با ارائه مطالب بکر و تازه پيرامون موضوع از يکطرف ، و از جانب ديګر با فصاحت وبلاغت اعجاز اميز ، همه اشتراک کننده ګان سيمنار را چنان مشتاق موضوع نمودند ، که تا دو روز متواتر در جلسات علمي از جانب داشمندان سهيم در سيمنار ، بحث ناصر خسرو دهلوی کنار موضوع اصلی سيمنار که روابط افغان – هند در قرون وسطی عنوان شده بود ، يکسان مطرح ميګرديد . حتی يکي از شرکت کننده ګان در همان سيمنار اعتراض ګونه ياد اور شد که : نميدانم اين سيمنار پيرامون ناصر خسرو دهلويست ، يا روابط افغان – هند درقرون وسطی ؟
روز دوم سيمنار بعد از ختم مراسم علمی و رسمی رئېس هئېت دانشمندان هند جناب پروفيسور دکتور عبدالودود اظهر دهلوی تمايل داشت تا صحبت اخص با استاد پوهاند جاويد داشته باشد ، اين تمايل را استاد از لابلای صحبت های مختصر دهلوی درک نمود و از جناب دهلوی برای صرف چای در خانه شخصي اش دعوت نمود . استاد جاويد همراهی و ترتيب اين ملاقات را بر عهده من ګذاشت. خوشبختانه ان شب را يکجا با دو دانشمند دنيای علم وادب داشتم ، چنان ماحول مملو از صمیميت و عظمت محیطی پوشيده در تغزل و تهنيت و فضای ګيرا از فيوض وبرکت بود که هرګز فراموش نخواهد شد .
مطابق قرار حدود ساعت هشت شام به خانه استاد که در سالنګ واټ پيشروی وزارت داخله موقعيت داشت ، همرا با پروفيسور اظهر دهلوی رسيديم . پيش خدمت انتظار مارا در درب ځانه داشت ، و استاد در دهليز خانه ما را ( پروفيسور دهلوی ، پروفيسور دکتور اسلم خان و بنده ) پذيرايې نمود . در سالون با اعضای شريف خانواده اشناشديم . بعد از مختصر حال خوانی ، ميز و خوان اراسته شد ، و همزمان بحث دنيای ادب شعر وغزل نيز اغاز ګرديد ، ان دو سالار علم وفرهنګ چنان بحر بيکران شعر وادب را شناميکردند ، ګويا عمرخيام باده در جام حضور دارد ويا سعدی با نصايح اسمانی . ګاهی ضرب رستم از فردوسی جلوه ميکرد وګاهی تخليق روحنواز از ابوالمعانی بيدل . به هر نحوه ، شبی بود فراموش ناشدني ، باوصف اضطراب ازقيود شبګردی تاحدود ١٢ شب محفلی علمي ، اموزنده و شاعرانه را باهم داشتيم .
٢ - تحفهٌ از استاد بزرګوار : انچه يادش در ذهنم تا ابد زنده خواهند ماند تحفه ای نهايت ارزشمندی ازدست استاد جاويد است ، که در همان شب فراموش ناشدنی برايم لطف نموده ، سپردند . اين تحفه کتابی بود تحت عنوان (( چهار مقاله ))از نويسنده بلند اوازه زبان دری فارسی در قرون وسطی به نام عروضی سمر قندی . اين تحفه از دو جهت نهايت ارزشمند بود ، اول اينکه : کتاب به ذات خود يکي از معتبر ترين سبکهای متن زبان دری فارسی در قرون وسطی بود . دوم اينکه استاد جاويد در حواشی ان کتاب اضافات ، تعليقات و تحاشېی را به قلم خويش تحرير داشته بود ، که به ګونه ضمیمه در نشر و چاپ بعدی بايد در نظر کرفته ميشد ، و استاد ، اين دېن را نيز برعهده من ګذاشت ، که در چاپ ونشر ان سعی نمايم . بنابر شرايط نامساعد و قضای زمان پوهاند جاويد مجبور به ترک سرزمين دوست داشتنی اش ګرديد . بعد از هجرت استاد ، بنده به رهنمايې پوهاند رحيم الهام در جستجوی چاپ ونشر چهار مقاله عروضی سمرقندی با اضافات و تعليقات استاد جاويد ، بر امدم . مدت يکسال تمام مراحل اداری برای جواز و امکانات نشر ان در بر ګرفت ، بعد از ان به مطبعه دولتی بخش حروفچينی مونوتايپ سپرده شد ، و تمام سال ( ١٣٧٠ ش ) را با چهار مقاله و يک اثر ځودم تحت عنوان ( لرغونپوهنه ، پرنسيپونه او ميتودونه ) در مطبعه دولتی زحمت کشيدم ، متاسفانه همه زحمات بنده زمانی بر باد و حدر رفت ، که جنګ تباه کن و داخلی ميان مجاهدين در شهر کابل اغاز شد ، در جريان اين درګيريها مطبعه دولتي با همه داشته هايش طعمه حريق ګرديد . همه کتب ، چاپ شده در ذخاير مطبعه و کتب منتظر چاپ ، در رشته های ګونه ګون ومتعلق به دانشمندان مختلف از جانب جٌهال و تاريک فکران چنان تحت رګبار ګلوله های اتش افزاٌ قرار ګرفت ، ګويا هر کتاب را سنګر علم و هر ورق کتاب را سپاهی دانش ديده ، و انرا به اتش کشيد ند . به اين تر تيب اروزوهای ناپاکش براورده ګرديد .
در پايان اين سطور مطالب ذيل را به ګونه پېشنهاد از طريق انجمن شما به مقامات ذيصلاح افغانستان تسليم مېنمايم که :
١ – يکی از انستويت های تربيه معلم ويا يکی از ليسه های شهر کابل را به اسم پوهاند جاويد مسما نمايد ؛
٢ – برای برنده ګان جوايز ادبی يک مدال ويا جايزه را به اسم ( جايزه ادبي جاويد ) منظور نمايد ؛
٣ – تمام اثار چاپ ناشده پوهاند جاويد نشر ګردد ، و انعده از تاليفات استاد که اکنون نا ياب شده است ، بار ديګر نشرشود .
باورم اين است که پوهاند جاويد در اذهان وقلوب افغانها جاويدان خواهد بود . روحش شاد و مکان ابديش فردوس باد.
امين يا رب العالمين
اسن ، هلند
٢٢ \ ٠٥ \ ٠٦
